Otwarta nauka w ICM
Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego Uniwersytetu Warszawskiego od lat zaangażowane jest w działania na rzecz otwartej nauki w Polsce. Jednostka opracowuje i rozwija infrastrukturę oraz narzędzia informatyczne umożliwiające otwarte udostępnianie wyników badań, a także wspiera instytucje i badaczy we wdrażaniu otwartych modeli komunikacji oraz w realizacji polityk otwartości. Działania te prowadzone są w ramach inicjatywy Platforma Otwartej Nauki pełniącej funkcje centrum kompetencji w zakresie otwartych modeli komunikacji naukowej i dystrybucji wiedzy.
Wykorzystując infrastrukturę oraz tworzone w jednostce oprogramowanie, ICM prowadzi serwisy gromadzące największe w Polsce otwarte zasoby naukowe oraz repozytoria umożliwiające badaczom z całej Polski otwarte udostępnianie wyników badań, zarówno publikacji naukowych, jak i danych badawczych.
- Biblioteka Nauki – największa baza naukowa w Polsce, która udostępnia w sposób otwarty pełne teksty czasopism i książek naukowych.
- Repozytorium OPEN (wcześniej CeON i Centrum Otwartej Nauki) – repozytorium adresowane do całego polskiego środowiska naukowego, w którym zdeponować można różnego rodzaju materiały naukowe (artykuły, książki, materiały konferencyjne, raporty czy rozprawy doktorskie).
- Agregator CeON – wspólny punkt dostępu do zasobów polskich otwartych repozytoriów prowadzonych przez instytucje naukowe. Zapewnia ich większą widoczność, szerszą dostępność i łatwiejsze wyszukiwanie.
- Repozytorium Otwartych Danych RepOD – repozytorium ogólnego przeznaczenia, które umożliwia polskim naukowcom udostępnianie wszystkich typów danych badawczych wytworzonych, zebranych lub opisanych na potrzeby działalności naukowej.
- Repozytorium Danych Społecznych – dziedzinowe repozytorium służące do otwartego udostępniania ilościowych oraz jakościowych danych społecznych.
- Macromolecular Xtallography Raw Data Repository – repozytorium służące do archiwizacji i udostępniania surowych danych dyfrakcyjnych zarejestrowanych dla kryształów makromolekuł.
Biblioteka Nauki
Największa baza naukowa w Polsce, która udostępnia w sposób otwarty pełne teksty czasopism i książek naukowych. Biblioteka Nauki zapewnia łatwy, trwały i bezpłatny dostęp do publikacji naukowych wraz z ich metadanymi. Korzystanie z Biblioteki Nauki nie wymaga zakładania konta ani instalowania specjalistycznego oprogramowania. Artykuły udostępnione są jako pliki w formacie PDF, a książki ponadto w formatach EPUB, MOBI oraz XML.
Nowa odsłona Biblioteki Nauki uruchomiona została w 2021 roku jako rezultat projektu Platforma Polskich Publikacji Naukowych realizowanego w ramach Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa, który zakończył się w październiku 2021 r. Dodatkowe informacje znaleźć można na stronie projektu. http://pppn.icm.edu.pl/
Repozytorium OPEN
Repozytorium adresowane do całego polskiego środowiska naukowego, w którym zdeponować można różnego rodzaju materiały naukowe (artykuły, książki, materiały konferencyjne, raporty czy rozprawy doktorskie), a także tworzyć kolekcje instytucjonalne gromadzące zbiory pracowników konkretnych instytucji bądź jednostek naukowych.
Agregator CeON
Wspólny punkt dostępu do zasobów polskich otwartych repozytoriów prowadzonych przez instytucje naukowe. Zapewnia ich większą widoczność, szerszą dostępność i łatwiejsze wyszukiwanie.
Repozytorium Otwartych Danych RepOD
Repozytorium ogólnego przeznaczenia, które umożliwia polskim naukowcom udostępnianie wszystkich typów danych badawczych wytworzonych, zebranych lub opisanych na potrzeby działalności naukowej. Instytucje naukowe mogą założyć w repozytorium kolekcje, które umożliwiają gromadzenie w jednym miejscu danych wytwarzanych w ramach badań prowadzonych w polskich uczelniach lub instytutach oraz udostępnianie ich zgodnie ze światowymi standardami, między innymi zasadami FAIR. Obecna wersja serwisu zastąpiła wersję pilotażową, która działała od 2015 roku.
Repozytorium Danych Społecznych
Dziedzinowe repozytorium służące do otwartego udostępniania ilościowych oraz jakościowych danych społecznych. Z repozytorium mogą korzystać naukowcy chcący udostępnić dane badawcze lub przeprowadzić wtórną analizę danych, nauczyciele akademiccy zainteresowani wykorzystaniem danych w dydaktyce, a także inne osoby z różnych względów poszukujące danych społecznych. Repozytorium prowadzone jest we współpracy z Instytutem Filozofii i Socjologi PAN oraz Instytutem Studiów Społecznych im. Roberta Zajonca Uniwersytetu Warszawskiego.
Macromolecular Xtallography Raw Data Repository
Repozytorium służące do archiwizacji i udostępniania surowych danych dyfrakcyjnych zarejestrowanych dla kryształów makromolekuł. Dane te rejestrowane są głównie na liniach krystalograficznych w dużych ośrodkach synchrotronowych lub przy wykorzystaniu dyfraktometrów i innych źródeł promieniowania rentgenowskiego. Repozytorium prowadzone jest we współpracy z Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Publikacje
Ważnym obszarem działalności ICM jest ponadto rozwijanie kompetencji w zakresie otwartej nauki, promowanie dobrych praktyk oraz monitorowanie zmian w modelach komunikacji naukowej w Polsce i na świecie. Jednostka organizuje szkolenia, warsztaty i seminaria o różnych aspektach otwartej nauki oraz prowadzi serwis Otwarta Nauka, w którym informuje o najistotniejszych wydarzeniach w tym obszarze w Polsce, Europie i na świecie. Pracownicy ICM opublikowali szereg książek, raportów i artykułów na temat otwartego dostępu. Publikacje dostępne są pod adresem https://pon.edu.pl/nasze-publikacje/
OpenAIRE
ICM był jednym z kluczowych partnerów serii projektów OpenAIRE (2006-2020, https://www.openaire.eu/openaire-history), których celem było utworzenie i rozwijanie europejskiej infrastruktury otwartej nauki oraz wspieranie badaczy w udostępnianiu wyników badań zgodnie z wymaganiami Komisji Europejskiej w zakresie programów ramowych UE. OpenAIRE, działający obecnie jako organizacja, agreguje i łączy dane o charakterze administracyjnym i naukowym, a także rozwija szereg serwisów, które ułatwiają instytucjom, społecznościom naukowym i badaczom wdrażanie rozwiązań w zakresie otwartej nauki. W ramach OpenAIRE działają 34 Krajowe Biura Otwartego Dostępu – ICM prowadzi biuro w Polsce.
Współpraca międzynarodowa
Przedstawiciele ICM biorą ponadto udział w pracach wielu grup roboczych działających na rzecz otwartej nauki, m.in. High-Level Group on Big Deals oraz Read & Publish Study Steering Committee Europejskiego Stowarzyszenia Uniwersytetów (EUA) oraz Working Party on Innovation and Technology Policy, National Points of Reference on Scientific Information, Council for National Open Science Coordination, komitetu doradczego UNESCO ds. otwartej nauki, a także grup zadaniowych utworzonych przez EOSC Association.
Projekty ICM w ramach Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa
1 sierpnia 2018 r. w ICM UW rozpoczęła się realizacja trzech projektów finansowanych w ramach Poddziałania 2.3.1. Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.
Projekt „Dziedzinowe Repozytoria Otwartych Danych Badawczych” ma na celu poprawę dostępności zasobów nauki dzięki ich udostępnieniu w repozytoriach otwartych danych badawczych, a także poprawę jakości udostępnianych danych i metadanych oraz umożliwienie ich lepszego wykorzystania.
W ramach projektu zostaną stworzone i uruchomione trzy repozytoria: repozytorium ogólnego przeznaczenia oraz dwa repozytoria dziedzinowe, przeznaczone dla danych społecznych i danych krystalograficznych. W rezultacie zostanie udostępnionych ponad 600 zbiorów danych. W przyszłości, w oparciu o opracowane w ramach projektu oprogramowanie, dużo łatwiejsze będzie również tworzenie kolejnych repozytoriów dziedzinowych.
Projekt, za którego realizację w ramach Uniwersytetu Warszawskiego odpowiadają Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego oraz Instytut Studiów Społecznych im. Roberta Zajonca, realizowany jest w partnerstwie z Instytutem Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk oraz Uniwersytetem Adama Mickiewicza w Poznaniu. Łączna wartość projektu wynosi 4 998 889 PLN (w tym środki wspólnotowe 4 230 559,76 PLN, budżet państwa 768 329,24 PLN).
Projekt „Platforma Polskich Publikacji Naukowych” ma z kolei na celu otwarte udostępnienie publikacji naukowych, zwiększenie możliwości ponownego wykorzystania udostępnianych artykułów i książek pod względem technicznym i prawnym oraz poprawę technicznej jakości udostępnianych publikacji. Dzięki podjętym działaniom szkoleniowym zostaną także zredukowane bariery kompetencyjne utrudniające udostępnianie oraz ponowne wykorzystanie artykułów i książek naukowych.
W ramach projektu zostanie udostępnionych 90 000 artykułów naukowych. Ponad 500 książek naukowych zostanie opracowanych i udostępnionych w nowych formatach. Projekt przewiduje również stworzenie – w oparciu o istniejące rozwiązania – i wdrożenie platformy udostępniania zasobów oraz zarządzania nimi.
Łączna wartość projektu wynosi 5 164 777,78 PLN (w tym środki wspólnotowe 4 370 951,43 PLN, budżet państwa 793 826,35 PLN).
ICM UW bierze również udział w realizacji projektu „Udostępnianie cyfrowe zasobów polskich czasopism z nauk przyrodniczych i rolniczych w bazie AGRO”, którego liderem jest Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu. Celem projektu jest rozbudowa bazy AGRO poprzez udostępnienie w niej nowych zasobów cyfrowych, w tym digitalizacja wybranych czasopism. Łączna wartość projektu wynosi 7 442 980,00 PLN (w tym środki wspólnotowe 6 298 993,97 PLN, budżet państwa 1 143 986,03 PLN).
Realizację projektów zakończono 29 października 2021 r.
