Aktualności

ICM UW w międzynarodowym konsorcjum MOSAIC

15 instytucji z 7 krajów – Francji, Polski, Portugalii, Kenii, Brazylii, USA i Kolumbii – będzie realizować od nowego roku projekt MOSAIC, dotyczący otwartych, multimodalnych i replikowalnych ekosystemów informacyjnych wspierających społeczności transgraniczne. MOSAIC to jedocześnie pierwsza w Polsce inicjatywa z programu ramowego „Horyzont Europa”, która odnosi się do środowiskowych aspektów zagrożenia epidemiologicznego. Zadaniem projektowym ICM UW jest przygotowanie infrastruktury danych oraz oprogramowania dla interesariuszy.

Projekt pn. Multi-site application of Open Science in the creAtion of healthy environments Involving local Communities (MOSAIC) uzyskał finansowanie w ramach konkursu Horizon Europe: Environment and health – Planetary health (HORIZON-HLTH-2023-ENVHLTH-02-01) i ma być realizowany przez cztery lata począwszy od 1 stycznia 2024 r.

Liderem międzynarodowego konsorcjum jest francuski instytut IRD (Institut de Recherche pour le Développement), a wśród jego członków znalazło się łącznie 15 instytucji z 7 państw: Francji, Polski, Portugalii, Kenii, Brazylii, USA i Kolumbii. W naszym kraju, projekt realizuje Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego Uniwersytetu Warszawskiego (ICM UW), pod kierunkiem dr Anety Afelt, we współpracy z zespołem IT kierowanym przez Łukasza Dumiszewskiego. W międzynarodowym zespole badaczy, ICM UW odpowiada za obszar zarządzania danymi.

MOSAIC jest pierwszym w Polsce projektem w ramach programu „Horyzont Europa”, który będzie realizował zagadnienia związane ze środowiskowymi aspektami zagrożenia epidemiologicznego.

„Kiedy 10 lat temu rozpoczynałam moją pracę z lokalnymi społecznościami – szkoląc miejscowych pracowników służby zdrowia publicznego w Kambodży, Laosie i Indonezji w korzystaniu z prostych narzędzi analiz przestrzennych i raportowania nietypowych zachorowań, projekt taki jak MOSAIC był marzeniem o możliwości integrowania osiągnięć nauki i jej docelowych beneficjentów.

Dostępne już wówczas bogate dane przestrzenne o jakości środowiska przyrodniczego, możliwości obliczeniowe, definiowanie i tworzenie specjalistycznych baz danych, nie były zintegrowane i wykorzystywane w codziennej praktyce choćby lokalnych służb epidemiologicznych krajów rozwijających się. Również w nauce, integracja i transdyscyplinarne podejście do tworzenia i interpretowania zbiorów danych z wielu, często nie spokrewnionych dyscyplin, nie było oczywistością.

Pamiętam krytyczne spojrzenie na zastosowanie metod analiz geograficznych w koncepcji One Health – przecież to tylko mapa! Co w tym nowego? Dziś koncepcja One Health to już ugruntowany paradygmat, w którym nauki o Ziemi i środowisku mają swoją oczywistą reprezentację. Bardzo się cieszę, że nasz projekt MOSAIC będzie realizowany również w Polsce, włączając nas w jeden z najważniejszych aktualnie nurtów badań – relację środowisko-człowiek-zdrowie” – komentuje dr Aneta Afelt z ICM UW, koordynatorka projektu MOSAIC w Polsce.

MOSAIC – Multi-site application of Open Science in the creAtion of healthy environments Involving local Communities

Horizon Europe, HORIZON-HLTH-2023-ENVHLTH-02: Environment and health
Planetary health: understanding the links between environmental degradation and health impacts

Tekst: dr Aneta Afelt, ICM UW

Rozwój zdalnych technik pozyskiwania dużych ilości danych o cechach jakościowych i ilościowych środowiska Ziemi w połączeniu z wciąż rosnącymi możliwościami analitycznymi i mocą obliczeniową współczesnych superkomputerów jest jednym z decydujących czynników dynamicznego rozwoju interdyscyplinarnych badań  na temat zależności między warunkami środowiska przyrodniczego i jakości naszego zdrowia. Konieczność systemowego podejścia do zagrożenia epidemiologicznego wynikającego z różnorodności warunków życia ludzkości, ale również równorzędnie – warunków produkcji żywności i związanego z tym przekształcania naturalnego ekosystemu Ziemi jest od  wielu lat jednym z postulatów badawczych. Szczególnie nabrała jednak znaczenia w ostatnich 3 lata, kiedy globalnie zmagamy się z pandemią wirusa odzwierzęcego SARS-CoV-2.

Pandemia, oddziałując na wiele obszarów naszego codziennego funkcjonowania, wskazała jednocześnie na nasze ograniczenia naukowe, przede wszystkim w zakresie predykcji zagrożenia epidemiologicznego; i lokalnego – decydującego o komforcie życia lokalnych społeczności, i globalnego – wpływając na redystrybucję dóbr ekonomicznych i jak wskazują wyniki badań – powiększając dystans gospodarczy między społecznościami.

Dotychczasowe wyniki badań planety wciąż nie dają kompleksowego zrozumienia interakcji (skutków i korzyści) między zmianami środowiskowymi, jego degradacją i zdrowiem – dotyczy to wszystkich poziomów zdrowia planety (planetary health). Projekt MOSAIC jest jednym z 6 wytypowanych do realizacji w ramach Horizon Europe, Environment and health – Planetary health. Celem wspólnym wytypowanych projektów jest poszukiwanie optymalnych metod i narzędzi wspierających społeczności w budowaniu odporności na zmieniające się warunki funkcjonowania planety (np. zagrożenia wynikające ze zmian klimatu, eksploatacji zasobów przyrodniczych czy drastycznego spadku bioróżnorodności i globalnego ujednolicania socjoekosystemów).

Na zdjęciach obszary transgraniczne Azji Południowo-Wschodniej; archiwum prywatne dr. Anety Afelt

Projekt MOSAIC dedykowany jest współpracy ze społecznościami lokalnymi krajów o niskim i średnim dochodzie, żyjących w strefach transgranicznych, borykających się zarówno z negatywnymi skutkami zmian i degradacji środowiska, wpływającymi na ich zdrowie i dobre samopoczucie, jak i ze szczególnymi kontekstami społeczno-politycznymi, które zwiększają ich podatność na zagrożenia. MOSAIC stwierdza, że populacje te mogą być lepiej przystosowane do interpretowania i wykorzystywania złożonych i wielotematycznych informacji o swoim otoczeniu, w celu zidentyfikowania i zrozumienia wpływu środowiska na ich dobrostan. Kluczowe jest tu rozpoznanie i wdrażanie lokalnie wykonalnych, akceptowalnych i zrównoważonych rozwiązań adaptacyjnych. Niestety, lokalne społeczności niekoniecznie posiadają wymagane umiejętności naukowe, aby w pełni z nich korzystać. MOSAIC ma na celu zaprojektowanie i wdrożenie otwartych, multimodalnych i replikowalnych ekosystemów informacyjnych, które mają wspierać społeczności transgraniczne w: i) zrozumieniu wpływu środowiska na ich dobrostan, ii) budowaniu środowiska promującego zdrowie, iii) wpływaniu na debatę publiczną, politykę publiczną i decyzje publiczne.

MOSAIC opiera się na zasadach otwartej nauki, dzięki czemu: i) nauki partycypacyjne i nauki o danych współpracują z wieloma dyscyplinami i interesariuszami, ii) naukowcy i społeczeństwo współtworzą i wykorzystują dane i wiedzę, kierując się wspólnymi wartościami. Do współpracy wytypowane zostały dwa bioregiony szczególnie dotknięte zmianami klimatu, ekstremalnymi zjawiskami klimatycznymi i degradacją pokrycia terenu: Afryka Wschodnia i Amazonia, z trzema transgranicznymi obszarami badawczymi jako “miejscami laboratoryjnymi”. Bezpośrednia współpraca ze społecznościami lokalnymi pozwoli na wdrożenie i ocenę rozwoju projektu, testowanie odtwarzalności i ponownego wykorzystania metod, danych i narzędzi oraz ułatwianie inter- i transdyscyplinarności poprzez wspólną mobilizację multidyscyplinarnego zespołu.

Funded by the European Union. Views and opinions expressed are however those of the author(s) only and do not necessarily reflect those of the European Union or European Health and Digital Executive Agency. Neither the European Union nor the granting authority can be held responsible for them.